Lỗi 401 là gì? Nguyên nhân, cách khắc phục lỗi 401 Error

Khi truy cập vào một trang web hoặc sử dụng API mà nhận được thông báo 401 Unauthorized, rất nhiều người dùng, kể cả lập trình viên có thể cảm thấy bối rối. Không giống như lỗi 403 (Forbidden), lỗi 401 cho biết rằng yêu cầu đã bị từ chối vì người dùng chưa được xác thực hoặc thông tin xác thực không hợp lệ. Đây là cơ chế bảo vệ của máy chủ nhằm đảm bảo chỉ những người có quyền mới được truy cập tài nguyên. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết lỗi 401 là gì, nguyên nhân gây ra, cách khắc phục và các biện pháp phòng tránh hiệu quả giúp bạn chủ động xử lý tình huống khi gặp phải.
 

Lỗi 401 là gì?

Mã lỗi 401 Unauthorized là một trong những mã trạng thái HTTP (HTTP status code) thường gặp, cho biết rằng yêu cầu từ phía người dùng chưa được thực thi vì thiếu thông tin xác thực hợp lệ. Nói cách khác, máy chủ từ chối xử lý yêu cầu vì người dùng chưa đăng nhập hoặc đã cung cấp thông tin đăng nhập không đúng.

Khi người dùng cố gắng truy cập vào một tài nguyên (như trang web, API hoặc tài liệu) mà yêu cầu quyền truy cập nhưng không gửi kèm thông tin xác thực hợp lệ (chẳng hạn như token, username, password), máy chủ sẽ phản hồi bằng mã lỗi 401.

Vai trò của mã lỗi này trong giao tiếp HTTP

Trong giao tiếp HTTP, mã lỗi 401 đóng vai trò như một “rào cản” bảo vệ tài nguyên khỏi những truy cập trái phép. Nó giúp xác định rằng người dùng cần phải đăng nhập (hoặc xác thực theo một cách nào đó) trước khi được phép truy cập nội dung yêu cầu.

Khác với lỗi 403 Forbidden (từ chối truy cập), 401 error thể hiện rằng việc truy cập có thể được cấp phép nếu người dùng cung cấp thông tin xác thực hợp lệ. Do đó khi nhận được lỗi 401, trình duyệt hoặc ứng dụng có thể phản hồi bằng cách hiển thị hộp thoại đăng nhập hoặc gửi lại yêu cầu kèm theo thông tin xác thực.

Mã lỗi 401 cũng là một phần của cơ chế bảo mật trong các API hiện đại, giúp phân quyền rõ ràng giữa người dùng được phép và không được phép. Khi nhận được phản hồi HTTP 401, trình duyệt có thể tự động hiển thị một hộp thoại yêu cầu đăng nhập, còn các ứng dụng sẽ dựa vào đó để kích hoạt quy trình xác thực lại. Nói cách khác, HTTP 401 chính là một "ngưỡng xác thực" đảm bảo rằng chỉ những yêu cầu hợp lệ từ người dùng đã được nhận diện mới được phép đi sâu hơn vào hệ thống, từ đó bảo vệ tài nguyên khỏi truy cập trái phép hoặc tấn công tiềm ẩn.

Nguyên nhân gây ra lỗi 401 Unauthorized

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất khiến lỗi 401 Unauthorized xảy ra trong quá trình truy cập website hoặc giao tiếp với API.

1. Không có hoặc sai thông tin xác thực (authentication)

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra lỗi 401 status code. Khi người dùng cố gắng truy cập vào một tài nguyên yêu cầu đăng nhập mà không cung cấp thông tin xác thực, hoặc nhập sai tên đăng nhập, mật khẩu, hệ thống sẽ trả về mã lỗi 401 Unauthorized. Máy chủ không thể xác minh danh tính người dùng, nên từ chối thực hiện yêu cầu. Điều này thường xảy ra khi người dùng quên đăng nhập hoặc cố tình truy cập vào tài nguyên mà họ không được phép.

2. Token hoặc cookie đã hết hạn

Nhiều hệ thống hiện đại sử dụng token (ví dụ như JWT – JSON Web Token) hoặc cookie để xác thực người dùng. Các token này có thời gian sống nhất định nhằm đảm bảo tính bảo mật. Nếu người dùng gửi yêu cầu với token hoặc cookie đã hết hạn, máy chủ sẽ không công nhận quyền truy cập và trả về lỗi 401. Việc này thường xảy ra khi người dùng mở ứng dụng sau một thời gian dài mà không làm mới phiên làm việc.

3. Lỗi từ phía server hoặc cấu hình máy chủ sai

Đôi khi 401 error không xuất phát từ phía người dùng mà đến từ phía máy chủ. Cấu hình sai trong file .htaccess, lỗi trong hệ thống xác thực, hoặc các thiết lập bảo mật không đồng nhất có thể khiến máy chủ phản hồi sai lệch, dẫn đến trả về lỗi 401 ngay cả khi người dùng đã xác thực đúng. Đây là trường hợp ít gặp hơn nhưng có thể gây nhầm lẫn trong quá trình kiểm tra và khắc phục lỗi.
 

4. API yêu cầu quyền truy cập đặc biệt

Nhiều API yêu cầu các quyền truy cập cụ thể, chẳng hạn như quyền "admin", "editor" hoặc các scope bảo mật chi tiết trong OAuth2. Nếu người dùng hoặc ứng dụng không có quyền phù hợp hoặc không gửi đủ thông tin chứng thực quyền hạn trong header, máy chủ API sẽ phản hồi bằng mã lỗi 401. Trường hợp này phổ biến trong các hệ thống phân quyền nâng cao hoặc khi tích hợp với dịch vụ bên thứ ba.

5. Trình duyệt hoặc plugin chặn yêu cầu gửi thông tin xác thực

Trong một số trường hợp, trình duyệt hoặc các tiện ích mở rộng (plugin, extension) có thể chặn việc gửi thông tin xác thực do cấu hình bảo mật hoặc chính sách quyền riêng tư. Ví dụ, một plugin chặn cookie hoặc thay đổi header yêu cầu có thể khiến máy chủ không nhận được token xác thực, từ đó dẫn đến lỗi 401. Người dùng cũng có thể vô tình bật các chế độ chặn theo dõi hoặc proxy làm ảnh hưởng đến quá trình xác thực.

Cách khắc phục lỗi 401 Unauthorized hiệu quả

Tùy vào từng tình huống cụ thể chẳng hạn như lỗi từ phía người dùng, hệ thống xác thực hoặc máy chủ, bạn có thể áp dụng các giải pháp phù hợp. Dưới đây là những cách xử lý lỗi 401 phổ biến và hiệu quả mà bạn có thể thực hiện.

1. Kiểm tra lại thông tin đăng nhập

Bước đầu tiên và đơn giản nhất để xử lý lỗi 401 là kiểm tra lại tên đăng nhập và mật khẩu. Đảm bảo rằng người dùng đã nhập đúng thông tin xác thực và tài khoản đang hoạt động. Nếu hệ thống sử dụng xác thực hai bước (2FA), bạn hãy đảm bảo rằng mã xác thực cũng được nhập chính xác. Trong một số trường hợp, bạn có thể thử đăng xuất rồi đăng nhập lại để làm mới phiên xác thực.

2. Xóa cache và cookie trình duyệt

Trình duyệt web có thể lưu trữ thông tin phiên làm việc, cookie hoặc dữ liệu cache cũ khiến hệ thống xác thực không hoạt động đúng. Việc xóa cache và cookie có thể giúp trình duyệt khởi động lại phiên làm việc mới, tránh việc gửi các thông tin xác thực đã hết hạn hoặc không hợp lệ. Sau khi xóa, người dùng nên thử đăng nhập lại để kiểm tra xem lỗi đã được khắc phục chưa.

Dưới đây là các bước thực hiện trên trình duyệt Google: 

Bước 1. Nhấn tổ hợp phím Ctrl + Shift + Delete (Windows) hoặc Command + Shift + Delete (Mac).

Bước 2. Trong cửa sổ hiện ra, chọn khoảng thời gian là “Từ trước đến nay”.

Bước 3. Đánh dấu vào các mục:

 - Cookie và dữ liệu trang web khác.

- Tệp và hình ảnh được lưu trong bộ nhớ đệm.

- Nhấn Xóa dữ liệu (Clear Data).

Bước 4. Sau đó, bạn đóng và mở lại trình duyệt, truy cập lại trang web và thử đăng nhập lại.

3. Làm mới hoặc cấp lại token truy cập (access token)

Đối với ứng dụng hoặc hệ thống sử dụng xác thực bằng token (JWT, OAuth), khi token hết hạn, bạn cần làm mới hoặc lấy lại token mới để tránh bị lỗi 401. Trong trường hợp này, người dùng cần thực hiện thao tác làm mới token (refresh token) hoặc đăng nhập lại để hệ thống cấp phát token mới. Các ứng dụng hoặc dịch vụ tích hợp API cũng nên có cơ chế tự động xử lý việc gia hạn token để tránh bị gián đoạn do lỗi 401.

4. Kiểm tra tệp .htaccess và file cấu hình server

Đối với các trang web sử dụng máy chủ Apache, tệp .htaccess đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quyền truy cập và xác thực người dùng. Một số cấu hình sai trong tệp này như yêu cầu xác thực cho toàn bộ thư mục hoặc đường dẫn cụ thể, có thể dẫn đến lỗi 401. 

Ngoài ra, với các hệ thống máy chủ khác như Nginx hoặc IIS, cũng cần kiểm tra lại file cấu hình (ví dụ như nginx.conf) để đảm bảo không có cài đặt bảo mật nào vô tình từ chối quyền truy cập. Các lập trình viên hoặc quản trị viên hệ thống nên xem kỹ các dòng liên quan đến xác thực (authentication) và phân quyền (authorization) trong các file cấu hình này.

5. Cấu hình đúng quyền truy cập trên API/backend

Nếu hệ thống đang sử dụng API hoặc có phân quyền người dùng trên backend, việc cấu hình sai mức độ truy cập có thể là nguyên nhân khiến máy chủ phản hồi lỗi 401. Ví dụ, người dùng thông thường cố gắng truy cập vào tài nguyên chỉ dành cho admin hoặc một ứng dụng client không được cấp quyền truy cập cần thiết theo OAuth2. Để khắc phục, các lập trình viên cần rà soát lại thiết lập phân quyền trong backend hoặc API gateway, đồng thời đảm bảo rằng client gửi đúng thông tin xác thực và scope phù hợp với yêu cầu.

Cách ngăn lỗi 401 xảy ra trong hệ thống của bạn

Lỗi 401 Unauthorized không chỉ ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng mà còn là dấu hiệu cảnh báo những lỗ hổng trong quy trình xác thực của hệ thống.

1. Áp dụng xác thực bảo mật chuẩn (OAuth, JWT)

Một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn chặn lỗi 401 Unauthorized là áp dụng các cơ chế xác thực bảo mật hiện đại như OAuth 2.0 hoặc JWT (JSON Web Token). Những giao thức này cho phép quản lý quyền truy cập theo cách an toàn và linh hoạt, đặc biệt là trong các hệ thống phân tán hoặc khi tích hợp nhiều dịch vụ. Bằng cách sử dụng chuẩn xác thực phù hợp, bạn có thể đảm bảo rằng mọi yêu cầu gửi đến đều có thông tin hợp lệ, hạn chế tối đa tình trạng bị từ chối truy cập với mã 401 status code do thiếu hoặc sai thông tin xác thực.

2. Quản lý session/token hiệu quả

Việc quản lý phiên làm việc (session) và token truy cập một cách hợp lý là yếu tố quan trọng để tránh xảy ra 401 error. Token nên có thời gian sống hợp lý, đồng thời cần được làm mới (refresh) tự động khi gần hết hạn. Ngoài ra, hệ thống cần có cơ chế phát hiện và xử lý token không hợp lệ hoặc bị thu hồi. Những bất cập trong quản lý token có thể khiến người dùng bị đăng xuất đột ngột hoặc gặp lỗi HTTP 401 ngay cả khi họ đã đăng nhập đúng. Bằng cách theo dõi vòng đời token và xử lý các tình huống ngoại lệ, bạn có thể duy trì trải nghiệm người dùng mượt mà và bảo mật hơn.

3. Theo dõi và log lỗi HTTP thường xuyên

Một hệ thống tốt cần có khả năng giám sát và ghi log chi tiết các phản hồi từ máy chủ, bao gồm cả mã 401 status code. Việc ghi lại log lỗi HTTP không chỉ giúp phát hiện sự cố nhanh chóng mà còn hỗ trợ phân tích nguyên nhân và hành vi người dùng. Nếu thấy nhiều yêu cầu trả về HTTP 401, đó có thể là dấu hiệu của lỗi cấu hình, xác thực không hợp lệ hoặc thậm chí là hành vi truy cập trái phép. Nhờ có hệ thống log chi tiết, bạn có thể chủ động cải thiện bảo mật và ngăn chặn lỗi 401 unauthorized ngay từ sớm.

Qua bài viết của Website Chuyên Nghiệp, lỗi 401 Unauthorized là một trong những mã trạng thái HTTP quan trọng, thường xuất hiện khi người dùng truy cập vào tài nguyên cần xác thực nhưng không cung cấp hoặc cung cấp sai thông tin đăng nhập. Mặc dù lỗi này có thể gây khó chịu nhưng nó cũng đóng vai trò bảo vệ an toàn cho hệ thống khỏi các truy cập trái phép. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra lỗi từ thông tin xác thực sai, token hết hạn cho đến cấu hình sai trên server sẽ giúp bạn dễ dàng hơn trong việc chẩn đoán và xử lý sự cố. Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, người dùng có thể áp dụng các biện pháp như kiểm tra lại tài khoản, làm mới token, xóa cookie hoặc điều chỉnh quyền truy cập trong hệ thống backend.